کمشنوایی یک مشکل رایج سلامت است که میتواند کیفیت زندگی روزمره را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد. این وضعیت میتواند ناشی از دلایل مختلف باشد و بسته به نوع کمشنوایی نیازمند روشهای درمانی متفاوتی است.

کمشنواییها معمولاً تحت سه عنوان اصلی بررسی میشوند: نوع، درجه و پیکربندی. این دستهبندیها از نظر روند ارزیابی تشخیصی و همچنین تعیین روش درمان مناسب اهمیت زیادی دارند.

انواع کمشنوایی

۱. کمشنوایی نوع انتقالی

کمشنوایی نوع انتقالی به دلیل مشکلاتی که در گوش خارجی یا میانی رخ میدهد ایجاد میشود. معمولاً موقتی است و قابل درمان میباشد. روشهای درمانی بسته به علت زمینهای متفاوت است.

افرادی که کمشنوایی نوع انتقالی دارند معمولاً صداها را کمتر میشنوند، اما به دلیل انتقال بدون اعوجاج صدا، کاهش کیفیت صدا را تجربه نمیکنند. تشخیص معمولاً از طریق ارزیابی شنواییشناسی انجام میشود. آزمایشهایی مانند ادیومتری تن خالص، تیمپانومتری و اندازهگیری رفلکسها برای تعیین محل پاتولوژی در سیستم انتقالی استفاده میشوند. علل اصلی که میتوانند باعث کمشنوایی نوع انتقالی شوند عبارتند از:

• مسدود شدن کانال گوش خارجی توسط جرم گوش (سرومن): تجمع بیش از حد یا فشرده شدن سرومن باعث مسدود شدن کامل کانال گوش خارجی میشود و مانع رسیدن امواج صوتی به پرده گوش میگردد. این وضعیت معمولاً موقتی است و به راحتی قابل درمان میباشد.

• التهاب گوش خارجی (اوتیت خارجی): این وضعیت که به «گوش شناگر» نیز شناخته میشود، به دلیل عفونت باکتریایی یا قارچی کانال گوش خارجی ایجاد میشود و میتواند منجر به تورم، درد و کاهش انتقال صدا شود.

• تجمع مایع در گوش میانی (اوتیت مدیای اگزوداتیو / اوتیت مدیای سرُز): عفونتهای ویروسی، بیماریهای دستگاه تنفسی فوقانی یا اختلال عملکرد لوله استاش میتوانند باعث تجمع مایع در گوش میانی شوند. این مایع باعث اختلال در انتقال مکانیکی صدا شده و منجر به کمشنوایی نوع انتقالی میشود.

• پارگی پرده گوش: به دلیل عواملی مانند ضربه، عفونت یا باروترومای گوش، ممکن است پارگی در پرده گوش ایجاد شود. این وضعیت مانع انتقال صدا به گوش میانی شده و باعث کاهش شنوایی میشود.

• اختلال عملکرد لوله استاش: لوله استاش با تنظیم فشار گوش میانی با فشار اتمسفر، باعث ارتعاش آزاد پرده گوش میشود. نقص در عملکرد این ساختار منجر به ایجاد فشار منفی در گوش میانی و تجمع مایع شده و باعث کمشنوایی نوع انتقالی میگردد.

• عفونت گوش میانی (اوتیت مدیای حاد): عفونتی که به دلایل باکتریایی یا ویروسی ایجاد میشود، باعث التهاب و تجمع مایع در گوش میانی شده و با محدود کردن حرکت پرده گوش منجر به کاهش شنوایی میگردد.

• ثابتشدن یا تخریب استخوانچههای گوش میانی (اتو اسکلروز): این بیماری که ناشی از اتصال استخوان رکابی (استاپس) به پنجره بیضی است، انتقال صدا به گوش داخلی را مختل کرده و باعث کمشنوایی نوع انتقالی پیشرونده میشود. این بیماری ممکن است ارثی باشد و با جراحی (استاپدکتومی) قابل درمان است.

• ورود جسم خارجی به کانال گوش: این وضعیت بهویژه در کودکان شایع است. اجسام خارجی وارد شده به کانال گوش به صورت مکانیکی مانع رسیدن امواج صوتی به پرده گوش میشوند.

• نقایص آناتومیک مادرزادی: ناهنجاریهای مادرزادی مربوط به لاله گوش، کانال گوش خارجی یا ساختارهای گوش میانی (مانند آترزی کانال گوش خارجی) میتوانند انتقال صدا را مختل کرده و باعث کمشنوایی نوع انتقالی شوند.

• عوارض پس از تروما و جراحی: ضربههای سر، عوارض بعد از جراحی گوش یا شکستگیهای استخوان تمپورال میتوانند به ساختارهای گوش آسیب زده و باعث اختلال در انتقال صدا شوند.

۲. کمشنوایی حسیعصبی

کمشنوایی حسیعصبی ناشی از اختلال در انتقال صدا از طریق سلولهای مویی واقع در حلزون گوش داخلی یا عصب شنوایی (عصب وستیبولوکولئار - CN VIII) به مغز است. این نوع کمشنوایی معمولاً دائمی است و بر خلاف کمشنوایی نوع انتقالی، صدا نه تنها کاهش مییابد بلکه به صورت مخدوششده (دیستورشن یافته) نیز شنیده میشود.

تشخیص کمشنوایی حسیعصبی با استفاده از ارزیابیهای پیشرفته شنواییشناسی مانند ادیومتری تن خالص، ادیومتری گفتاری، تستهای فرکانس بالا، OAE (انتشارات خودکاراکوستیک) و ABR (ادیومتری ساقه مغز) انجام میشود. این آزمایشها برای شناسایی آسیب در سطح حلزون گوش و/یا مسیرهای شنوایی مرکزی استفاده میشوند. عوامل اصلی که میتوانند باعث کمشنوایی حسیعصبی شوند عبارتند از:

• پریسبیاکوزیس (کمشنوایی ناشی از پیری): این نوع کمشنوایی در نتیجه تخریب سلولهای مویی واقع در گوش داخلی که با افزایش سن رخ میدهد، ایجاد میشود. معمولاً دوطرفه، متقارن و یک کاهش پیشرونده است که فرکانسهای بالا را تحت تأثیر قرار میدهد. به طور معمول، فهم گفتار کاهش مییابد.

• کمشنوایی ناشی از سر و صدا: قرارگیری طولانیمدت یا ناگهانی در معرض صدای بلند (مثلاً ماشینآلات صنعتی، انفجار، موسیقی با صدای بلند) به سلولهای مویی حلزون گوش آسیب میرساند و باعث کمشنوایی میشود. در ادیوگرام، افت به شکل یک چاک در فرکانس ۴۰۰۰ هرتز مشخصه است.

• علل ژنتیکی و مادرزادی: بخش عمدهای از کمشنواییهای مادرزادی منشأ ژنتیکی دارند. (جهش ژن GJB2، علل سندرومی مانند اوشر، پندرد، واردنبرگ، آپلازی حلزون، هیپوپلازی یا دیسپلازیهای گوش داخلی)

• مواجهه با داروهای اوتو توکسیک: برخی داروها به دلیل تأثیرات سمی بر گوش داخلی (آمینولیگوزیدها {جنتامایسین، آمیکاسین}، عوامل شیمی درمانی {سیسپلاتین، کاربوپلاتین}، دوزهای بالا از سالیسیلاتها {آسپرین}، دیورتیکهای لوپ {فوروزماید}) میتوانند باعث کمشنوایی حسی عصبی شوند.

• عفونتهای ویروسی و باکتریایی: عفونتهایی که گوش داخلی را تحت تأثیر قرار میدهند (مانند سرخک، اوریون، سیتومگالوویروس، ویروسهای هرپس، مننژیت باکتریایی و غیره) میتوانند باعث کمشنوایی دائمی شوند.

• بیماری منیر: ناشی از افزایش مایع اندولنف در گوش داخلی است. معمولاً با کمشنوایی یکطرفه، نوسانی، وزوز گوش و سرگیجه همراه است. در مراحل پیشرفته، کمشنوایی حسیعصبی دائمی ممکن است ایجاد شود.

• ضربهها: ضربه به سر (بهویژه شکستگیهای استخوان گیجگاهی)، باروتروما (تغییرات ناگهانی فشار) و کوفتگی حلزونی یا آسیبهای عصبی میتوانند باعث کمشنوایی شوند.

• تومورها: به ویژه شوانوم وستیبولار (نورینوم آکوستیک) که تومورهای خوشخیم منشأ گرفته از سلولهای شوان عصب جمجمهای هشتم هستند. معمولاً باعث کمشنوایی حسیعصبی نامتقارن میشوند. علاوه بر این، وزوز گوش، عدم تعادل و کاهش تمایز شنوایی نیز ممکن است مشاهده شود.

۳. کمشنوایی نوع مخلوط

کمشنوایی نوع مخلوط به حالتی گفته میشود که در آن هم کمشنوایی حسیعصبی و هم کمشنوایی انتقالی به طور همزمان وجود دارد. این نوع کمشنوایی ناشی از ترکیبی از مشکلات در گوش داخلی (ککله یا عصب شنوایی) و همچنین مسیرهای انتقالی در گوش خارجی یا میانی است. افرادی که کمشنوایی نوع مخلوط دارند، به دلیل مشکلات در انتقال امواج صوتی و تبدیل آنها در گوش داخلی، در شنوایی دچار مشکل میشوند.

کمشنوایی نوع مخلوط یک اختلال پیچیده است که در آن هم کمشنوایی انتقالی و هم کمشنوایی حسیعصبی به طور همزمان دیده میشود. در این حالت، مشکلات در گوش خارجی یا میانی باعث سختی در انتقال صدا به گوش داخلی میشود و همزمان در سطح گوش داخلی یا عصب شنوایی نیز آسیب وجود دارد. وجود همزمان این دو مشکل، شدت و روند بالینی کمشنوایی را پیچیده میکند. در کمشنوایی نوع مخلوط، بیمار صدا را هم کمشنوا و هم تحریفشده میشنود. این نوع کمشنوایی معمولاً دائمی است. تشخیص با ادیومتری تون خالص انجام میشود. در ادیوگرام، هر دو آستانه انتقال هوایی و انتقال استخوانی کاهش یافتهاند، اما بین آنها فاصله معنیداری (فاصله هوایی-استخوانی) وجود دارد. در ارزیابیهای پیشرفتهتر، آزمایشهایی مانند تیمپانومتری، رفلکسهای آکوستیک، ABR (ادیومتری ساقه مغز) و OAE (انتشارات اتواکستیک) نیز استفاده میشوند. علل اصلی کمشنوایی نوع مخلوط میتوانند شامل موارد زیر باشند:

• عفونت مزمن گوش میانی و آسیب ثانویه کوکلئار: عفونتهای طولانیمدت گوش میانی، پارگی پرده گوش یا کلستئاتوما میتوانند به مرور باعث آسیب سمی یا التهابی به ساختارهای گوش داخلی شوند. در این حالت، هر دو مؤلفه کمشنوایی انتقالی و عصبی-حسی تحت تأثیر قرار میگیرند.

• آسیبهای تروماتیک: شکستگیهای استخوان تمپورال میتوانند هم باعث مشکلات انتقالی مانند جابجایی/ثابتشدگی زنجیره استخوانچههای گوش میانی شوند و هم به طور مستقیم به کوکلئا یا عصب وستیبولاکوکلئار آسیب وارد کنند.

• گسترش کوکلئری اتواسکلروز (اتواسکلروز کوکلئری): اتواسکلروز که معمولاً با کاهش شنوایی از نوع انتقالی شناخته میشود، در برخی موارد میتواند به داخل گوش داخلی پیشروی کند و ساختارهای کوکلئار را نیز تحت تأثیر قرار دهد. این موضوع علاوه بر کاهش انتقالی، باعث ایجاد مؤلفه حس-عصبی نیز میگردد.

• آسیبهای پس از مداخلات جراحی: جراحیهای گوش میانی (مانند استاپدکتومی، تیمپانوبلاستی) زمانی که به ویژه ساختارهای گوش داخلی را تحت تأثیر تروما یا اثرات سمی قرار دهند، میتوانند باعث بروز کاهش شنوایی مختلط شوند.

• گسترش وسیع عفونتها: عفونتهایی مانند مننژیت باکتریایی یا اوتیت مدیا میتوانند هم ساختارهای گوش میانی و هم گوش داخلی را تحت تأثیر قرار داده و منجر به کاهش شنوایی ترکیبی شوند.

• ناهنجاریهای آناتومیکی همراه با اختلالات ژنتیکی: در برخی سندرمهای مادرزادی، هم ناهنجاریهای گوش خارجی/میانی و هم دیسپلازیهای کوکلئار ممکن است به طور همزمان دیده شوند. این موضوع میتواند منجر به کاهش شنوایی نوع مختلط شود. تشخیص دقیق و ارزیابی افتراقی، در تعیین روند درمان و توانبخشی مناسب اهمیت حیاتی دارد. افرادی که مشکوک به کاهش شنوایی هستند، باید در مراحل اولیه تحت ارزیابی شنواییشناسی قرار گیرند تا از عوارض دائمی جلوگیری شده و کیفیت زندگی آنها بهبود یابد.

📞 اگر شما هم در قبرس به دنبال دریافت حمایت حرفهای در زمینه کاهش شنوایی هستید، به مرکز شنوایی اسکله مراجعه کنید. برای اطلاعات بیشتر یا تعیین وقت مشاوره با ما تماس بگیرید.