İşitme kaybı, günlük yaşamın kalitesini önemli ölçüde etkileyebilen yaygın bir sağlık sorunudur. Bu durum, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir ve işitme kaybının tipine bağlı olarak farklı tedavi yöntemleri gerektirebilir.

İşitme kayıpları, genellikle üç temel başlık altında incelenir: türü, derecesi ve konfigürasyonu. Bu sınıflandırmalar, hem tanısal değerlendirme süreci hem de uygun tedavi yönteminin belirlenmesi açısından büyük önem taşır.

İşitme Kaybı Türleri

1. İletim Tipi İşitme Kaybı

İletim tipi işitme kaybı, dış veya orta kulakta meydana gelen problemlerden ötürü oluşur. Genellikle geçicidir ve tedavi edilebilir. Tedavi yöntemleri, altta yatan nedene bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

İletim tipi işitme kaybı olan bireyler genellikle sesleri daha az duyarlar, ancak sesin bozulmadan (distorsiyonsuz) iletilmesi nedeniyle ses kalitesinde bir kayıp yaşamazlar. Tanı, genellikle odyolojik değerlendirme ile konulur. Saf ses odyometrisi, timpanometri ve refleks ölçümleri gibi testler, iletim sistemindeki patolojinin yerini belirlemede kullanılır. İletim tipi işitme kaybına yol açabilecek başlıca nedenler:

• Kulak Kirinin (Serumen) Dış Kulak Yolunu Tıkaması: Aşırı miktarda birikmiş ya da kompakte olmuş serumen, dış kulak yolunu tamamen tıkayarak ses dalgalarının kulak zarına ulaşmasını engeller. Bu, genellikle geçici ve kolay tedavi edilebilir bir durumdur.
• Dış Kulak İltihabı (Otitis Eksterna): “Yüzücü kulağı” olarak da bilinen bu durum, dış kulak yolunun bakteriyel ya da fungal enfeksiyonuna bağlı olarak ödem, ağrı ve iletim kaybına neden olabilir.
• Orta Kulakta Sıvı Birikimi (Efüzyonlu Otitis Media / Seröz Otitis Media): Viral enfeksiyonlar, üst solunum yolu hastalıkları veya östaki borusu disfonksiyonuna bağlı olarak orta kulakta sıvı birikimi oluşabilir. Bu sıvı, sesin mekanik iletimini bozar ve iletim tipi işitme kaybına neden olur.
• Kulak Zarı Perforasyonu: Travma, enfeksiyon veya barotravma gibi nedenlerle kulak zarında yırtılma meydana gelebilir. Bu durum, sesin orta kulağa iletimini engelleyerek işitme kaybına yol açar.
• Östaki Borusu Disfonksiyonu: Östaki borusu, orta kulak basıncını atmosfer basıncıyla dengeleyerek kulak zarının serbest titreşmesini sağlar. Bu yapının fonksiyon bozukluğu, orta kulakta negatif basınca ve sıvı birikimine neden olarak iletim kaybı oluşturur.
• Orta Kulak Enfeksiyonu (Akut Otitis Media): Bakteriyel veya viral nedenlere bağlı gelişen enfeksiyon, orta kulakta iltihap ve sıvı birikimiyle birlikte kulak zarının hareketliliğini kısıtlayarak işitme kaybına neden olur.
• Orta Kulak Kemikçiklerinde Fiksasyon veya Dejenerasyon (Otoskleroz): Stapes kemiğinin oval pencereye kaynaşması sonucu ortaya çıkan bu hastalık, sesin iç kulağa iletimini engelleyerek progresif iletim tipi işitme kaybına yol açar. Genetik geçişli olabilir ve cerrahi (stapedektomi) ile tedavi edilebilir.
• Kulak Kanalına Yabancı Cisim Kaçması: Özellikle çocuklarda sık görülür. Kulak kanalına giren yabancı cisimler, ses dalgalarının kulak zarına ulaşmasını mekanik olarak engeller.
• Doğumsal Anatomik Anomaliler: Kulak kepçesi, dış kulak yolu ya da orta kulak yapılarına ait konjenital malformasyonlar (örneğin atrezik dış kulak yolu) sesin iletimini bozarak iletim tipi işitme kaybı oluşturabilir.
• Travma ve Cerrahi Sonrası Komplikasyonlar: Kafa travmaları, kulak cerrahisi sonrası komplikasyonlar ya da temporal kemik kırıkları, kulak yapılarına zarar vererek sesin iletiminde bozulmalara yol açabilir.

2. Sensörinöral Tip İşitme Kaybı

Sensörinöral işitme kaybı, sesin iç kulakta bulunan kokleadaki tüy hücreleri veya işitme siniri (n. vestibulocochlearis - CN VIII) yoluyla beyine iletilmesinde meydana gelen bir bozukluktan kaynaklanır. Bu işitme kaybı genellikle kalıcıdır ve iletim tipi işitme kaybından farklı olarak ses yalnızca azalmış şekilde değil, aynı zamanda bozulmuş (distorsiyonlu) bir biçimde duyulur.

Sensörinöral işitme kaybı tanısı, saf ses odyometrisi, konuşma odyometrisi, yüksek frekanslı testler, OAE (otoakustik emisyon) ve ABR (beyinsapı odyometri) gibi gelişmiş odyolojik değerlendirmelerle konulur. Bu testler, koklear düzeydeki ve/veya santral işitsel yolaklardaki hasarın tespitinde kullanılır. Sensörinöral işitme kaybına yol açabilecek başlıca nedenler:

• Presbiakuzi (Yaşa Bağlı İşitme Kaybı): İleri yaşla birlikte iç kulakta bulunan tüy hücrelerinde meydana gelen dejenerasyon sonucunda ortaya çıkar. Genellikle bilateral, simetrik ve yüksek frekansları etkileyen progresif bir kayıptır. Tipik olarak konuşma anlaşılırlığı azalır.
• Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı: Uzun süreli veya ani yüksek ses maruziyeti (örneğin: iş makineleri, patlama, yüksek sesli müzik) koklear tüy hücrelerine zarar vererek işitme kaybına yol açar. Odyogramda 4000 Hz’de çentik şeklinde kayıp karakteristiktir.
• Genetik ve Konjenital Nedenler: Doğumsal işitme kayıplarının büyük kısmı genetik kökenlidir. (GJB2 gen mutasyonu, Sendromik nedenler {Usher, Pendred, Waardenburg gibi}, Koklear aplazi, hipoplazi veya iç kulak displazileri)
• Ototoksik İlaçlara Maruz Kalma: İç kulak üzerindeki toksik etkileri nedeniyle bazı ilaçlar (Aminoglikozitler {gentamisin, amikasin}, Kemoterapi ajanları {cisplatin, karboplatin}, Yüksek doz salisilatlar {aspirin}, Loop diüretikler {furosemid}) sensörinöral işitme kaybına neden olabilir.
• Viral ve Bakteriyel Enfeksiyonlar: İç kulağı etkileyen enfeksiyonlar (Kızamık, kabakulak, CMV, herpes virüsleri, bakteriyel menenjit vb.) kalıcı işitme kaybı oluşturabilir.
• Meniere Hastalığı: İç kulakta endolenfatik sıvının artmasına bağlı olarak gelişir. Genellikle tek taraflı, fluktuan (dalgalanan) işitme kaybı, tinnitus ve vertigo ile seyreder. İleri evrelerde kalıcı sensörinöral işitme kaybı gelişebilir.
• Travmalar: Kafa travması (özellikle temporal kemik kırıkları), barotravma (ani basınç değişiklikleri) ve koklear kontüzyon veya sinirsel hasarlar işitme kaybına sebep olabilir.
• Tümörler: Özellikle Vestibüler Schwannoma (Akustik Nörinom) VIII. kranial sinirin Schwann hücrelerinden köken alan benign tümörlerdir. Tipik olarak asimetrik sensörinöral işitme kaybına neden olur. Ek olarak tinnitus, dengesizlik, işitsel diskriminasyon kaybı görülebilir.

3. Mikst Tip İşitme Kaybı

Mikst tipi işitme kaybı, hem sensörinöral hem de iletim tipi işitme kaybının bir arada bulunduğu durumu ifade eder. Bu tür işitme kaybı, iç kulakta (koklea veya işitme siniri) ve aynı zamanda dış veya orta kulaktaki iletim yollarında oluşan sorunların bir kombinasyonundan kaynaklanır. Mikst tipi işitme kaybı olan kişiler, ses dalgalarının hem iletilmesinde hem de iç kulakta dönüştürülmesinde yaşanan zorluklar nedeniyle işitme güçlüğü çekerler.

Mikst tip işitme kaybı, hem iletim tipi hem de sensörinöral tip işitme kaybının birlikte görüldüğü karma bir bozukluktur. Bu durumda, dış veya orta kulaktaki sorun sesi iç kulağa iletmede zorlanırken, aynı zamanda iç kulak veya işitme siniri düzeyinde de hasar vardır. Bu iki patolojinin bir arada olması, işitme kaybının derecesini ve klinik seyrini karmaşık hale getirir. Mikst tip işitme kaybında hasta sesi hem daha az hem de bozulmuş olarak algılar. İşitme kaybı genellikle kalıcıdır.

Tanı, saf ses odyometrisi ile konulur. Odyogramda hem hava hem kemik yolu eşiklerinde kayıp vardır, ancak aralarında anlamlı bir fark (air-bone gap) bulunur. Gelişmiş değerlendirmelerde timpanometri, akustik refleksler, ABR ve OAE gibi testler de kullanılır. Mikst tip işitme kaybına neden olabilecek başlıca nedenler:

• Kronik Otitis Media ve Sekonder Koklear Hasar: Uzun süreli orta kulak enfeksiyonları, kulak zarı perforasyonu veya kolesteatom gibi durumlar zamanla iç kulak yapılarında da toksik veya inflamatuar hasara yol açabilir. Bu durumda hem iletim hem de sensörinöral işitme komponentleri etkilenir.
• Travmatik Yaralanmalar: Temporal kemik kırıkları hem orta kulak kemikçik zincirinde dislokasyon/fiksasyon gibi iletim sorunlarına hem de koklea ya da vestibulokoklear sinir üzerinde doğrudan hasara neden olabilir.
• Otosklerozun Koklear Yayılımı (Koklear Otoskleroz): Genellikle iletim tipi işitme kaybıyla karakterize olan otoskleroz, bazı durumlarda iç kulağa ilerleyerek koklear yapıları da etkileyebilir. Bu, iletim kaybına ek olarak sensörinöral komponentin de gelişmesine neden olur.
• Cerrahi Müdahaleler Sonrası Hasar: Orta kulak cerrahileri (örneğin: stapedektomi, timpanoplasti), özellikle iç kulak yapılarında travmatik veya toksik etki oluşturduğunda mikst işitme kaybı gelişebilir.
• Enfeksiyonların Geniş Yayılımı: Bakteriyel menenjit veya otitis media gibi enfeksiyonlar, hem orta kulak hem de iç kulak yapılarını etkileyerek kombine işitme kaybına yol açabilir.
• Genetik Bozukluklara Eşlik Eden Anatomik Anomaliler: Bazı konjenital sendromlarda, hem dış/orta kulak anomalileri hem de koklear displaziler birlikte görülebilir. Bu da mikst tipte işitme kaybı ile sonuçlanabilir.

Doğru tanı ve ayırıcı değerlendirme, uygun tedavi ve rehabilitasyon sürecinin belirlenmesinde kritik öneme sahiptir. İşitme kaybı şüphesi olan bireylerin, erken dönemde odyolojik değerlendirme alması, kalıcı etkilerin önlenmesi ve yaşam kalitesinin artırılması açısından büyük önem taşır.

📞 Siz de Kıbrıs’ta işitme kaybı ile ilgili profesyonel destek almak istiyorsanız, İskele İşitme Merkezi’ne başvurun. Daha fazla bilgi veya randevu için bizimle iletişime geçin.